"کارما" یکی از قوانین جهان هستی است. وقتی داور بازی ایران – پرتغال برای پرتغال پنالتی گرفت، علیرضا جهانبخش به همین قانون اشاره کرد. این قانون هر روز در زندگی ما اتفاق می‌افتد.

شاید با هر جمله و رفتاری که انجام می‌دهیم. در این یادداشت قانون کارما و اثر آن در زندگی را توضیح می‌دهیم. همچنین مواردی که در ادبیات فارسی به این قانون اشاره شده را ذکر کرده و نظر اسلام درباره قانون کارما را بررسی می‌کنیم.

قانون کارما چیست؟

کارما کلمه‌ای از زبان سانسکریت است. مفهوم کارما به عملکرد انسان در زندگی می‌پردازد. کارما می‌گوید، عملکردهایی که در زندگی داریم، به طور خودکار نتایجی در زندگی ما می‌گذارند. در واقع کارما می‌گوید، رفتار هر کس در زندگی، نیرویی ایجاد می‌کند که چگونگی زندگی آن فرد را تعیین می‌کند. به عبارت دیگر قانون کارما می‌گوید، هر کاری را که انجام می‌دهیم نتیجه آن به خودمان باز می‌گردد.

بودا درباره کارما می‌گوید:

من صاحب اعمال خویشم، میراث‌دار کردارهای خویش، زاده اعمال خود. در پیوند با کردار خویش و متکی بر اعمال خود زندگی می‌کنم. هر کاری که انجام می‌دهم، نیک یا بد، میراث آن به من می‌رسد.

عده‌ای این قانون را با نام‌های دیگری نیز می‌شناسند. از جمله قانون پژواک، قانون بازتاب اعمال، قانون بومرنگ و قانون عمل و عکس‌العمل. اما باید بدانید کارما دو نوع است. نکته‌ای که در قانون کارما وجود دارد این است که شما ابتدا باید حقایق را بپذیرید. به عنوان مثال هنگامی که اتفاقی برای خودتان یا دیگران رخ می‌دهد سرزنش را کنار بگذارید و ابتدا واقعیت را بپذیرید. پذیرش این واقعیت به این معناست که به کارما و قوانین آن اعتقاد دارید.

انواع کارما را بشناسید

نوع اول کارما که در بالا به آن اشاره شد، معروف به کارمای کشاورزی است. یعنی هر چه بکاری همان را درو می‌کنی. یا همانطور که در بالا گفتیم، هر کاری را که انجام می‌دهیم نتیجه آن به خودمان باز می‌گردد.

کارمای درونی چیست؟

اما نوع دوم کارما، کارمای درونی است. یعنی کاری را که شما انجام می‌دهید نه تنها همان کار به خود شما برمی‌گردد بلکه آن کار درون شما هم تاثیر می‌گذارد. برای روشن شدن تفاوت این دو نوع کارما مثالی می‌زنیم. فرض کنید یک نفر در خصوص ازدواج سر کسی کلاه می‌گذارد. قانون کارمای نوع اول (کارمای کشاورزی) می‌گوید ممکن است همین اتفاق برای فرد فریبکار بی‌افتد. یعنی شخص دیگری هم سر او کلاه بگذارد. یا اتفاق دیگری که نتیجه این فریبکاری بوده به سر آن شخص بیاید.

کارمای درونی در مورد این مثال می‌گوید، اثر فریبکاری آن شخص در درون او ظاهر می‌شود. یعنی دیگر نمی‌تواند به کسی اعتماد کند. مثلا حتی اگر واقعا به شخصی علاقه‌مند شود، ممکن است به خاطر کارمای بدی که تولید کرده، درون او بیمار شده و دیگر نتواند برای ازدواج به کسی اعتماد کند. البته نکاتی درباره قانون کارما وجود دارد که باید آن‌ها را بدانید.

نکاتی درباره قانون کارما

برای درک بهتر قانون کارما در ادامه به ۴ نکته اشاره می‌کنیم.

نکته اول – این قانون بیشتر با نیت افراد کار دارد

شاید ظاهر کار دو نفر شبیه هم بوده، اما نیت آن‌ها متفاوت باشد. بنابراین رفتار قانون کارما درباره این دو نفر متفاوت است. مثلا شنیده‌ایم که بسیاری از ثروتمندان، با نیت فرار از پرداخت مالیات بنیادهای خیریه تاسیس می‌کنند. قطعا پاسخ قانون کارما به این اشخاص و شخصی که با نیت کمک به دیگران کار خیر می‌کند متفاوت است.

نکته دوم – دیر و زود داره اما سوخت و سوز نداره

یعنی منتظر زمان خاصی برای جواب دادن قانون کارما نباشید. گاهی ممکن است قانون کارما به سرعت عمل شما را به شما برگرداند. گاهی هم ممکن است زمان زیادی طول بکشد. بسیاری از افراد اعتقاد دارند، میزان پاک بودن و زلال بودن انسان بر زمانی که طول می‌کشد تا قانون کارما اثر کند، تاثیر قابل توجهی دارد. در هر صورت نباید توقع داشته باشید که قانون کارما فورا و در همان لحظه جواب شما یا دیگران را بدهد.

نکته سوم – قانون کارما قطعا تسویه حساب می‌کند

فرصت زندگی در این دنیا خیلی محدود است. شاید در بسیاری از مواقع فرصت کافی برای دریافت جواب از طریق قانون کارما وجود نداشته باشد. از طرفی شاید خیلی از کارها، امکان تسویه حساب از طریق قانون کارما را در این دنیا نداشته باشند. فردی را فرض کنید که سرپرستی کودکان یتیم زیادی را به عهده گرفته است. آیا در این دنیا، قانون کارما واقعا می‌تواند جواب این فرد را بدهد؟

کسانی که به جهان آخرت اعتقاد دارند، می‌گویند تسویه حساب کارما در دنیای دیگر انجام می‌شود. کسانی هم که به مساله تناسخ (زندگی در اشکال دیگر پس از مرگ) اعتقاد دارند، می‌گویند کارمای خوب و بد به زندگی بعدی افراد منتقل می‌شود. به هر حال کارما یکی از قوانین جهان هستی به شمار می‌آید و تمام کسانی که با این مفهوم آشنا هستند، قبول دارند که اگر این قانون جواب ما را در این دنیا ندهد، در جایی دیگر جواب خواهد داد.

نکته چهارم – همه چیز را گردن قانون کارما نیاندازید

قانون کارما تنها قانون جهان هستی نیست. بنابراین تمام اتفاقات را نباید گردن این قانون انداخت. شاید فردی را ببینید که کارهای خوب می‌کند و نتیجه بد می‌گیرد یا برعکس. در این حالت نباید همه چیز را از چشم این قانون ببینید. چرا که قوانین دیگری هم در جهان هستی وجود دارد که همگی بر زندگی ما تاثیر می‌گذارند و ما قدرت تحلیل اینکه شرایط امروز یک نفر نتیجه کدامیک از قوانین جهان هستی است را نداریم.

ما باید از این قانون اطلاع داشته باشیم و سعی کنیم با توجه این قانون، به اثری که کارهای ما در زندگی برجای می‌گذارند دقت کنیم. شاید تعجب کنید اگر بدانید هم در ادبیات فارسی و هم در اسلام درباره مفهوم قانون کارما صحبت شده است.

قانون کارما در ادبیات فارسی

شاعران مختلفی به مفهوم قانون کارما اشاره کرده‌اند که در ادامه به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌کنیم. شاید معروف‌ترین مورد این شعر مولانا باشد:

از مکافات عمل غافل مشو

گندم از گندم بروید جو ز جو

این شعر مولانا مستقیما به برگشت اعمال ما به سوی خود ما اشاره دارد. همچنین این شعر از مولانا:

این جهان کوه است و فعل ما ندا

سوی ما آید نداها از صدا

در این شعر نیز به طور واضح به بازگشت فعل ما به سمت خود ما اشاره دارد. مانند پژواک صدایی که در کوه به خود ما برمی‌گردد.

محمد حسین صغیر اصفهانی، شاعر قرون دوازدهم هم در شعری به این مفهوم اشاره کرده‌است:

داد درویشی از سر تمهید

سر قلیان خویش را به مرید

گفت کز دوزخ ای نکوکردار

قدری آتش به روی آن بگذار

بگرفت و بِبُرد و باز آورد

عِقد گوهر ز دُرج راز آورد

گفت در دوزخ هرچه گردیدم

درکات جحیم را دیدم

آتش و هیزم و ذغال نبود

اخگری بهر اشتعال نبود

هیچ کس آتشی نمی‌افروخت

ز آتش خویش هر کسی می‌سوخت

این شعر هم در واقع به این اشاره دارد: عذابی که در جهان آخرت وجود دارد، بازگشت اعمال خود ماست.

نظر اسلام درباره مفهوم قانون کارما

اسلام اعمال را دارای دو اثرِ آنی و وضعی می‌داند. مثلا اگر شما به شعله آتش دست بزنید، دست شما می‌سوزد. این اثرِ آنی کار شماست. اما اگر با پدر و مادر به نیکی رفتار نکنید، روزی شما کم می‌شود. این اثرِ وضعی عمل شماست. در واقع قانون کارما معادل اثر وضعی اعمال است. همچنین در آیات ۷ و ۸ سوره زلزال آمده:

فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْرًا یَرَهُ

وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ

یعنی:

هر کس به وزن ذره‌ای نیکی کرده باشد آن را می‌بیند

هر کس به وزن ذره‌ای بدی کرده باشد آن را می‌بیند

علاوه براین موارد بسیاری نقل شده که پیامبر از سرزنش کردن دیگران پرهیز می‌کردند. همچنین اطرافیان را هم از ملامت و سرزنش دیگران منع می‌کردند. حتی حدیثی از امام جعفر صادق علیه السلام  نقل شده که ایشان می‌فرمایند:

"کسی که دیگری را برای گناهی سرزنش کند، نمیرد تا خودش آن گناه را مرتکب شود"

یعنی حتی اگر کسی گناهی انجام داد نباید او را به خاطر انجام آن گناه سرزنش کنیم. در صورتی که اینکار را انجام دهیم، روزی خود مرتکب آن گناه می‌شویم. همانطور که می‌بینید این مفهوم یکی از قوانین جهان هستی است. هر کسی اگر زندگی خود را مرور کند، حتما مواردی از قانون کارما را در زندگی خود می‌بینید. هر چند که ممکن است موارد بیشماری وجود داشته باشد که متوجه آن نشویم.