به گزارش خبرنگاران گروه فرهنگ، هنر و رسانه گزارش خبر، مثنوی ساحلی که به دریا دلالت دارد. حضرت ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺩﺭ ﺍﺑﺘﺪﺍﯼ ﺩﻓﺘﺮ ﺷﺸﻢ ﺍﺯ ﺧﺪﺍ ﻣﯽ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﻪ ﺍﺟﺎﺯﻩ ﯼ ﻓﺎﺵﮔﻮﯾﯽ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺑﺪﻫﺪ، چرا که ﻫﺮ ﮐﻪ او ﺍﻫﻞ ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﻓﻬﻤﺪ ﻭ ﻫﺮ ﮐﻪ ﻧﺒﺎﺷﺪ، ﻧﻤﯽ ﻓﻬﻤﺪ .
ﺍﻣﺎ ﻣﺎﻩ ﺑﺎﯾﺪ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﮑﻨﺪ ﻭ ﺳﮓ ﻫﻢ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺣﺎﻝ ﮐﺎﺭ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ .
ﺍﻣﺎ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﻣﯽ ﺑﯿﻨﯿﻢ ﮐﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﺠﻮﺯﯼ ﺑﻪ ﺍﻭ ﺩﺍﺩﻩ ﻧﻤﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﺭﻭﯾﻪ ﯼ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﯼ ﺧﻮﺩ ﺑﺮ ﻣﯽ ﮔﺮﺩﺩ ﮐﻪ :
ﺑﻬﺘﺮ ﺍﻥ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺳِﺮِّ ﺩﻟﺒﺮﺍﻥ
ﮔﻔﺘﻪ ﺁﯾﺪ ﺩﺭ ﺣﺪﯾﺚ ﺩﯾﮕﺮﺍﻥ
ﺩﺭ ﺩﻧﺒﺎﻟﻪ ﯼ ﻫﻤﯿﻦ ﺍﺑﯿﺎﺕ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺭﺍ ﭼﮕﻮﻧﻪ ﺑﺨﻮﺍﻧﯿﻢ ﻭ ﺑﻔﻬﻤﯿﻢ ﻭ ﭼﺮﺍ ﺍﺯ ﺗﻤﺜﯿﻞ ﺩﺭ ﺍﻟﻘﺎﯼ ﻣﻌﺎﻧﯽ ﺑﻠﻨﺪﺵ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ .
ﺍﻭ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺩﺭﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﻫﻤﻪ ﯼ ﺣﺮﻑ ﻫﺎ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺻﺮﺍﺣﺖ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺯﺩ، ﺍﻣﺎ ﺍﮔﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﯽ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﺭﺍ ﺑﻨﻮﺷﯽ،
ﺑﻪ ﻗﺪﺭ ﺭﻓﻊ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻨﻮﺵ.
ﺍﮔﺮ ﻧﻤﯽ ﺗﻮﺍﻧﯽ ﺩﺭ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﺣﻘﯿﻘﺖ ﻏﻮﻃﻪ ﺧﻮﺭﯼ، ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﮑﻞِ ﺟﺰﯾﺮﻩ ﻭ ﺳﺎﺣﻠﯽ ﺑﺒﯿﻦ ﮐﻪ ﺍﺯ ﮐﻨﺎﺭﻩ ﻫﺎﯼ ﺁﻥ، ﻣﺸﺘﯽ ﺁﺏ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺩﺭﯾﺎ ﺑﺮﺩﺍﺭﯼ :
ﺁﺏِ ﺟﯿﺤﻮﻥ ﺭﺍ ﺍﮔﺮ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﮐﺸﯿﺪ
ﻫﻢ ﺯ ﻗﺪﺭِ ﺗﺸﻨﮕﯽ ﻧﺘﻮﺍﻥ ﺑﺮﯾﺪ
ﮔﺮ ﺷﺪﯼ ﻋﻄﺸﺎﻥِ ﺑﺤﺮِ ﻣﻌﻨﻮﯼ
ﻓُﺮﺟﻪﺍﯼ ﮐﻦ ﺩﺭ ﺟﺰﯾﺮﻩ ﯼ ﻣﺜﻨﻮﯼ
( ﻓﺮﺟﻪ= ﺗﻔﺮﺝ ﻭ ﮔﺮﺩﺵ )
ﺍﻣﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺍﯾﻦ ﺗﻔﺮﺝ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﺒﺎﺩﺍ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺷﮑﻞ ﺷﻌﺮ ﻭ ﺩﺍﺳﺘﺎﻥ ﺑﺒﯿﻨﯽ بلکه ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺭﺍ ﻓﻘﻂ ﻭ ﻓﻘﻂ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﺑﺒﯿﻨﯽ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺁﻥ ﺑﻬﺮﻩ ﺑﺮﯼ :
ﻓﺮﺟﻪ ﮐﻦ ﭼﻨﺪﺍﻥ ﮐﻪ ﺍﻧﺪﺭ ﻫﺮ ﻧﻔﺲ
ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺭﺍ " ﻣﻌﻨﻮﯼ " ﺑﯿﻨﯽ ﻭ ﺑﺲ
ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻫﯿﺌﺖِ ﺑﺎﺩﯼ ﺗﺼﻮﺭ ﮐﻦ ﮐﻪ ﺧﺎﺷﺎﮎ ﻫﺎﯼ ﺁﺏ ﺭﺍ ﮐﻨﺎﺭ ﻣﯽ ﺯﻧﺪ ﺗﺎ ﻣﺮﺟﺎﻥ ﻫﺎﯼ ﺯﯾﺒﺎ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻤﻖ ﺁﺏ ﺑﺒﯿﻨﯽ :
ﺑﺎﺩﹾ ﮐَﻪ ﺭﺍ ﺯ ﺁﺏِ ﺟﻮ ﭼﻮﻥ ﻭﺍ ﮐﻨﺪ
ﺁﺏﹾ ﯾﮏﺭﻧﮕﯽِّ ﺧﻮﺩ ﭘﯿﺪﺍ ﮐﻨﺪ
ﺷﺎﺥ ﻫﺎﯼ ﺗﺎﺯﻩ ﻣﺮﺟﺎﻥ ﺑﺒﯿﻦ
ﻣﯿﻮﻩﻫﺎﯼ ﺭُﺳﺘﻪ ﺯ ﺁﺏِ ﺟﺎﻥ ﺑﺒﯿﻦ
ﺍﺯ ﮐﻠﻤﺎﺕ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺑﮕﺬﺭ ﻭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﮕﯿﺮ ﺗﺎ ﺑﺎ ﺩﺭﯾﺎﯼ ﻣﻌﻨﺎﯾﺶ ﻣﺘﺼﻞ ﺷﻮﯼ(این همان تقدمِ محتوا نسبت به فرم است) ﻭ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﻨﺪﻩ ﻭ ﺳﺨﻦ ﺷﻨﻮﻧﺪﻩ ﻭ ﺳﺨﻦ ﺭﺍ ﻣﺘﺤﺪ ﺑﺒﯿﻨﯽ :
ﭼﻮﻥ ﺯ ﺣﺮﻑ ﻭ ﺻﻮﺕ ﻭ ﺩﻡ، ﯾﮑﺘﺎ ﺷﻮﺩ
ﺁﻥ ﻫﻤﻪ ﺑﮕﺬﺍﺭﺩ ﻭ ﺩﺭﯾﺎ ﺷﻮﺩ
ﺣﺮﻑﮔﻮ ﻭ ﺣﺮﻑﻧﻮﺵ ﻭ ﺣﺮﻑ ﻫﺎ
ﻫﺮ ﺳﻪ ﺟﺎﻥ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﺍﻧﺪﺭ ﺍﻧﺘﻬﺎ
ﻧﺎﻥﺩﻫﻨﺪﻩ ﻭ ﻧﺎﻥﺳِﺘﺎﻥ ﻭ ﻧﺎﻥِﭘﺎﮎ
ﺳﺎﺩﻩ ﮔﺮﺩﻧﺪ ﺍﺯ ﺻُﻮَﺭ، ﮔﺮﺩﻧﺪ ﺧﺎﮎ
ﻧﺎﻥ ﻭ ﻧﺎﻧﻮﺍ ﻭ ﻧﺎﻥ ﺧﻮﺭﻧﺪﻩ، ﻣﻌﻄﻮﻑ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻌﻨﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻭﻟﯽ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﻭ ﻣﻘﺎﻡ ﺩﺍﺭﻧﺪ .
ﺍﯾﻦ ﺳﻪ ﻣﺮﺗﺒﻪ ﺩﺭ ﻋﯿﻦ ﺗﻤﺎﯾﺰ، ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﯿﻮﺳﺘﻪ ﻭ ﻧﺎﻇﺮ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻣﻘﺼﻮﺩﻧﺪ :
ﻟﯿﮏ ﻣﻌﻨﯿﺸﺎﻥ ﺑﻮﺩ ﺩﺭ ﺳﻪ ﻣﻘﺎﻡ
ﺩﺭ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻫﻢ ﻣﻤﯿّﺰ، ﻫﻢ ﻣُﺪﺍﻡ
ﺻﻮﺭﺕ ﻓﺎﻧﯽ ﺷﻮﻧﺪﻩ ﻭ ﺧﺎﮎ ﺷﻮﻧﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﻪ،۲ ﻟﺬﺍ ﺍﺯ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻫﻢ ﻣﻌﻨﺎ ﺭﺍ ﺑﺮﮔﯿﺮ ﻧﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺭﺍ :
ﺧﺎﮎ ﺷﺪ ﺻﻮﺭﺕ ﻭﻟﯽ ﻣﻌﻨﯽ ﻧﺸﺪ
ﻫﺮ ﮐﻪ ﮔﻮﯾﺪ ﺷﺪ ﺗﻮ ﮔﻮﯾﺶ : ﻧﻪ ﻧﺸﺪ
ﺭﻭﺡ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺍﻣﺮ ﻣﺴﺘﻘﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺻﻮﺭﺕ ﺩﺭ ﻋﺎﻟﻢ ﺧﻠﻖ . ﻣﻌﻨﺎ ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺧﺪﺍﻭﻧﺪ ﺑﻪ ﻗﺎﻟﺐ ﻟﻔﻆ ﻣﯽ ﺭﻭﺩ :
ﭘﺲ ﻟﻪ ﺍﻟﺨﻠﻖ ﻭ ﻟﻪ ﺍﻻﻣﺮﺵ ﺑﺪﺍﻥ
ﺧﻠﻖ، ﺻﻮﺭﺕ؛ ﺍﻣﺮِ ﺟﺎﻥ ﺭﺍﮐﺐ ﺑﺮ ﺁﻥ
ﺭﺍﮐﺐ ﻭ ﻣﺮﮐﻮﺏ ﺩﺭ ﻓﺮﻣﺎﻥ ﺷﺎﻩ
ﺟﺴﻢ ﺑﺮ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﻭ ﺟﺎﻥ ﺩﺭ ﺑﺎﺭﮔﺎﻩ
ﭼﻮﻧﮏ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﮐﻪ ﺁﺏ ﺁﯾﺪ ﺩﺭ ﺳﺒﻮ
ﺷﺎﻩ ﮔﻮﯾﺪ ﺟﯿﺶِ ﺟﺎﻥ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺍﺭﮐَﺒﻮﺍ
( ﺳﻮﺍﺭ ﺷﻮﯾﺪ )
ﺑﺎﺯ ﺟﺎﻧﻬﺎ ﺭﺍ ﭼﻮ ﺧﻮﺍﻧﺪ ﺩﺭ ﻋﻠﻮ
ﺑﺎﻧﮓ ﺁﯾﺪ ﺍﺯ ﻧﻘﯿﺒﺎﻥ ﮐﻪ ﺍﻧﺰﻟﻮﺍ
( ﭘﯿﺎﺩﻩ ﺷﻮﯾﺪ)
ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺻﻼﺡ ﻧﻤﯽ ﺩﺍﻧﺪ ﺑﯿﺶ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺢ ﺩﻫﺪ . ﻣﺒﺎﺩﺍ ﺍﺩﺭﺍﮐﺎﺕ ﻗﺸﺮﯼ ﻭ ﺍﺫﻫﺎﻥ ﮐﻮﭼﮏ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﻭ ﺩﭼﺎﺭ ﺳﻮﺀ ﻓﻬﻢ ﺷﻮﻧﺪ . ﺩﯾﮓ ﺍﺩﺭﺍﮐﺎﺕ ﮐﻮﭼﮏ ﮐﻢ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺯﻭﺩ ﺑﻪ ﺟﻮﺵ ﻣﯽ ﺁﯾﺪ ﻭ ﮐﺎﺭ ﺩﺳﺘﻤﺎﻥ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ :
ﺑﻌﺪ ﺍﺯﯾﻦ ﺑﺎﺭﯾﮏ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ ﺳﺨﻦ
ﮐﻢ ﮐﻦ ﺁﺗﺶ، ﻫﯿﺰﻣﺶ ﺍﻓﺰﻭﻥ ﻣﮑﻦ
ﺗﺎ ﻧﺠﻮﺷﺪ ﺩﯾﮓ ﻫﺎﯼ ﺧُﺮﺩ ﺯﻭﺩ
ﺩﯾﮓ ﺍﺩﺭﺍﮐﺎﺕ ﺧﺮﺩﺳﺖ ﻭ ﻓﺮﻭﺩ
ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﻤﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﺷﻤﯿﻢِ ﺳﯿﺒﺴﺘﺎﻥِ ﺟﺎﻥ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻣﺸﺎﻡ ﺗﻮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ ﻭ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻫﻮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﺑﻮﯼ ﻭ ﺩﺭ ﺟﺴﺘﺠﻮﯼ ﻣﻨﺒﻊ ﺁﻥ، ﺑﻪ ﺧﻮﺩ ﺳﯿﺒﺴﺘﺎﻥ ﺭﺍﻩ یابی:
ﭘﺎﮎ ﺳﺒﺤﺎﻧﯽ ﮐﻪ ﺳﯿﺒﺴﺘﺎﻥ ﮐﻨﺪ
ﺩﺭ ﻏﻤﺎﻡ ﺣﺮﻓﺸﺎﻥ ﭘﻨﻬﺎﻥ ﮐﻨﻨﺪ
ﺯﯾﻦ ﻏﻤﺎﻡ ﺑﺎﻧﮓ ﻭ ﺣﺮﻑ ﻭ ﮔﻔﺖ ﻭ ﮔﻮﯼ
ﭘﺮﺩﻩﺍﯼ ﮐﺰ ﺳﯿﺐ ﻧﺎﯾﺪ ﻏﯿﺮِ ﺑﻮﯼ
ﺑﺎﺭﯼ ﺍﻓﺰﻭﻥ ﮐﺶ ﺗﻮ ﺍﯾﻦ ﺑﻮ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻫﻮﺵ
ﺗﺎ ﺳﻮﯼ ﺍﺻﻠﺖ ﺑﺮﺩ؛ ﺑﮕﺮﻓﺘﻪ ﮔﻮﺵ
ﺍﻣﺎ ﺷﺮﻁ ﺍﯾﻦ ﺩﻻﻟﺖ ﻭ ﻫﺪﺍﯾﺖ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺷﺎﻣﻪ ﺍﯼ ﺳﺎﻟﻢ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ ﻭ ﺯﮐﺎﻡ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﯽ . ﺯﮐﺎﻡ ﭼﯿﺴﺖ؟ " ﺑﺎﺩ ﻭ ﺑﻮﺩِ ﺳﺮﺩِ ﻋﺎﻡ "
ﯾﻌﻨﯽ ﻏﺮﻭﺭ ﻭ ﺩﺍﺭﺍﯾﯽ ﻫﺎﯼ ﺩﻧﯿﻮﯼ ﻭ ﺧﻮﺩﺑﯿﻨﯽ ﻫﺎﯼ ﻋﻮﺍﻣﺎﻧﻪ ﮐﻪ ﺗﻮ ﺭﺍ ﺳﺮﺩ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻭ ﺭﺍﻩ ﻣﯽ ﺯﻧﺪ :
ﺑﻮ ﻧﮕﻪﺩﺍﺭ ﻭ ﺑﭙﺮﻫﯿﺰ ﺍﺯ ﺯﮐﺎﻡ
ﺗﻦ ﺑﭙﻮﺵ ﺍﺯ ﺑﺎﺩ ﻭ ﺑﻮﺩِ ﺳﺮﺩِ ﻋﺎﻡ
ﻣﻮﻻﻧﺎ ﻫﺸﺪﺍﺭ ﻣﯽ ﺩﻫﺪ ﮐﻪ ﺩﻡِ ﻋﻮﺍﻡ ﺳﺮﺩ ﻭ ﻣﻨﺠﻤﺪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺎﻧﻊ ﺳﻠﻮﮎ :
ﺗﺎ ﻧﯿﻨﺪﺍﯾﺪ ﻣﺸﺎﻣﺖ ﺭﺍ ﺯ ﺍﺛﺮ( ﯾﻌﻨﯽ ﺗﺎ ﺷﺎﻣﻪ ﺍﺕ ﺭﺍ ﺑﯽ ﺧﺎﺻﯿﺖ ﻧﮑﻨﺪ ):
ﺍﯼ ﻫﻮﺍﺷﺎﻥ ﺍﺯ ﺯﻣﺴﺘﺎﻥ ﺳﺮﺩﺗﺮ
ﭼﻮﻥ ﺟﻤﺎﺩﻧﺪ ﻭ ﻓﺴﺮﺩﻩ ﻭ ﺗﻦﺷﮕﺮﻑ
ﺗﻮ ﮔﻮﯾﯽ ﻧﻔﺴﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺗﻮﺩﻩ ﯼ ﺑﺰﺭﮔﯽ ﺍﺯ ﺑﺮﻑ، ﻧﺸﺎﺕ ﻣﯽ ﮔﯿﺮﺩ : ﻣﯽﺟﻬﺪ ﺍﻧﻔﺎﺳﺸﺎﻥ ﺍﺯ ﺗﻞِّ ﺑﺮﻑ
ﭘﺲ در اینجا در می یابیم که ﺧﻮﺍﻧﺪﻥ ﻣﺜﻨﻮﯼ به تنهایی ﮐﺎﻓﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﻭ ﺣﺴﺎﻡ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﻫﺎﯾﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺩﺭ ﮐﻨﺎﺭﺕ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺗﺎ ﺗﯿﻎِ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪﺷﺎﻥ، ﺳﺮﺩﯼِ ﺩﻡِ ﻋﻮﺍﻡ ﺭﺍ ﺑﯽ ﺍﺛﺮ ﮐﻨﺪ .
ﺣﺴﺎﻡ ﺩﺭ ﻟﻔﻆ ﺑﻪ ﻣﻌﻨﯽ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺍﺷﻌﻪ ﯼ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪ ﺑﻪ ﺗﯿﻎ ﻭ ﺷﻤﺸﯿﺮ ﺗﺸﺒﯿﻪ ﺷﺪﻩ ﺍﻧﺪ :
ﭼﻮﻥ ﺯﻣﯿﻦ ﺯﯾﻦ ﺑﺮﻑ ﺩﺭ ﭘﻮﺷﺪ ﮐﻔﻦ
ﺗﯿﻎ ﺧﻮﺭﺷﯿﺪِ ﺣﺴﺎﻡﺍﻟﺪﯾﻦ ﺑﺰﻥ
ﻫﯿﻦ ﺑﺮ ﺁﺭ ﺍﺯ ﺷﺮﻕ ﺳﯿﻒﺍﻟﻠﻪ ﺭﺍ
ﮔﺮﻡ ﮐﻦ ﺯﺍﻥ ﺷﺮﻕ ﺍﯾﻦ ﺩﺭﮔﺎﻩ ﺭﺍ
ﺑﺮﻑ ﺭﺍ ﺧﻨﺠﺮ ﺯﻧﺪ ﺁﻥ ﺁﻓﺘﺎﺏ
ﺳﯿﻞ ﻫﺎ ﺭﯾﺰﺩ ﺯ ﮐُﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ ﺗﺮﺍﺏ
ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺩﺭ ﺍﺩﺍﻣﻪ ﺿﻤﻦ ﺗﻌﺮﯾﺾ ﺑﻪ ﻣﻨﺠﻤﺎﻥ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﺪ ﺍﯾﻦ ﺷﻤﺴﯽ ﮐﻪ ﻣﻦ ﻣﯽ ﮔﻮﯾﻢ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻫﺎ ﺑﺮﺗﺮ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻻﻣﮑﺎﻥ ﻣﺎﻭﺍ و جایگاه ﺩﺍﺭد
ﺯﺍﻧﮏ ﻻ ﺷﺮﻗﯿﺴﺖ ﻭ ﻻ ﻏﺮﺑﯿﺴﺖ ﺍﻭ
ﺑﺎ ﻣﻨﺠﻢ ﺭﻭﺯ ﻭ ﺷﺐ ﺣﺮﺑﯿﺴﺖ ﺍﻭ
ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﺍﺑﺮﺍﻫﯿﻢ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﻭ ﻧﺠﻮﻡ ﺍﻓﻮﻝ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﻋﺒﻮﺭ ﮐﺮﺩ :
ﺗﺎ ﺧﻮﺷﺖ ﻧﺎﯾﺪ ﻣﻘﺎﻝ ﺁﻥ ﺍﻣﯿﻦ
ﺩﺭ ﻧُﺒﯽ ﮐﻪ ﻻ ﺍﺣﺐ ﺍﻻ ﻓﻠﯿﻦ
ﺷﻤﺲ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﮐﻪ ﭘﯿﺶ ﺗﻮ ﺍﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﻗﺪﺭ ﺩﺍﺭﺩ، ﺭﻭﺯﯼ ﺗﯿﺮﻩ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ
( ﺍﺫﺍ ﺷﻤﺲ ﮐﻮّﺭﺕ ) :
ﻣﻨﮑﺮﯼ ﺍﯾﻦ ﺭﺍ ﮐﻪ ﺷﻤﺲ ﮐﻮّﺭﺕ
ﺷﻤﺲ ﭘﯿﺶ ﺗﺴﺖ ﺍﻋﻠﯽﻣﺮﺗﺒﺖ
ﻭ ﺳﺘﺎﺭﻩ ﺍﯼ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺭﻭﯼ ﺁﻥ ﻫﻮﺍﺷﻨﺎﺳﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﯽ؛ﻓﺮﻭ ﻣﯽ ﺍﻓﺘﺪ( ﺍﺫﺍ ﺍﻟﻨﺠﻢ ﻫﻮﯼ ) :
ﺍﺯ ﺳﺘﺎﺭﻩ ﺩﯾﺪﻩ ﺗﺼﺮﯾﻒ ﻫﻮﺍ
ﻧﺎﺧﻮﺷﺖ ﺁﯾﺪ ﺍﺫﺍ ﺍﻟﻨﺠﻢ ﻫﻮﯼ
ﺷﻤﺲ ﺩﻧﯿﺎ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﻧﻮﺭِ ﺩِﺭﭘﺎﺵ ﺍﻭ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺧﻔﺎﺵ ﺍﺳﺖ :
ﺁﻧﭽﻨﺎﻥ ﮐﻪ ﻟﻤﻌﻪ ﯼ ﺩﺭﭘﺎﺵ ﺍﻭﺳﺖ
ﺷﻤﺲ ﺩﻧﯿﺎ ﺩﺭ ﺻﻔﺖ ﺧﻔﺎﺵ اوست
ﺳﺘﺎﺭﻩ ﻫﺎﯼ ﺁﺳﻤﺎﻥ ﻣﮑﺎﻥ ﻣﻌﯿﻨﯽ ﺩﺍﺭﻧﺪ ﻭ ﺳﺘﺎﺭﻩ ﻫﺎﯼ ﻣﻌﻨﺎ ﺟﺎﯾﺴﻮﺯ ﻻﻣﮑﺎﻧﻨﺪ :
ﻫﺮ ﺳﺘﺎﺭﻩ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺍﺭﺩ ﺩﺭ ﻋُﻼ
ﻫﯿﭻ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﻧﮕﻨﺠﺪ ﻧﺠﻢ ﻣﺎ
ﺟﺎﯾﺴﻮﺯ ﺍﻧﺪﺭ ﻣﮑﺎﻥ ﮐﯽ ﺩﺭ ﺭﻭﺩ
ﻭ ﻣﻦِ ﻣﻮﻟﻮﯼ ﻧﺎﭼﺎﺭﻡ ﺩﺭ ﺗﻮﺻﯿﻒِ ﮔﺮﻣﺎﯼ ﺣﺴﺎﻡ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﺍﺯ ﺷﻤﺲ ﺳﺨﻦ ﮔﻮﯾﻢ ﺗﺎ ﺫﻫﻦ ﻋﺎﺷﻘﯽ ﺭﺍ ﮐﻪ ﻗﺪﺭﺕ ﺍﺩﺭﺍﮐﯿﺶ ﺿﻌﯿﻒ ﺍﺳﺖ، ﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎ ﻧﺰﺩﯾﮏ ﮐﻨﻢ :
ﻧﻮﺭ ﻧﺎﻣﺤﺪﻭﺩ ﺭﺍ ﺣﺪ ﮐﯽ ﺑﻮﺩ
ﻟﯿﮏ ﺗﻤﺜﯿﻠﯽ ﻭ ﺗﺼﻮﯾﺮﯼ ﮐﻨﻨﺪ
ﺗﺎ ﮐﻪ ﺩﺭ ﯾﺎﺑﺪ ﺿﻌﯿﻔﯽ ﻋﺸﻘﻤﻨﺪ
ﺧﻮﺭﺷﯿﺪ ﻣﺜﻞ ﺣﺴﺎﻡ ﺍﻟﺪﯾﻦ ﻧﯿﺴﺖ، ﻣﺜﺎﻟﯽ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﻭﺳﻦ ﺗﺎ ﺍﺯ ﺟﻤﻮﺩ ﻋﻘﻞ ﺑﮑﺎﻫﻢ ﻭ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﺑﻪ ﺁﻥ ﺩﻫﻢ :
ﻣﺜﻞ ﻧﺒﻮﺩ ﻟﯿﮏ ﺑﺎﺷﺪ ﺁﻥ ﻣﺜﺎﻝ
ﺗﺎ ﮐﻨﺪ ﻋﻘﻞ ﻣُﺠَﻤّﺪ ﺭﺍ ﮔﺴﯿﻞ ( ﺗﺎ ﻋﻘﻞ ﺟﺎﻣﺪ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﻭﺍﺩﺍﺭﻡ )
ﻋﻘﻞ ﮐﺎﺭﺵ ﺗﺠﺰﯾﻪ ﻭ ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻭ ﻣﻮﮐﺸﯿﺪﻥ ﺍﺯ ﻣﺎﺳﺖ ﺍﺳﺖ ﻭﻟﯽ ﭘﺎﯼِ ﺣﺮﮐﺖ ﻭ ﺳﻠﻮﮎ ﻧﺪﺍﺭﺩ :
ﻋﻘﻞ ﺳﺮ ﺗﯿﺰﺳﺖ ﻟﯿﮑﻦ ﭘﺎﯼﹾ ﺳﺴﺖ
ﺯﺍﻧﮏ ﺩﻝ ﻭﯾﺮﺍﻥ ﺷﺪﺳﺖ ﻭ ﺗﻦ ﺩﺭﺳﺖ
ﻋﻘﻞ ﭘﻬﻠﻮﺍﻥ ﻧﻘﻞ ﺍﺳﺖ ﺍﻣﺎ ﺗﻘﻮﯼ ﻧﺪﺍﺭﺩ، ﺻﺒﺮ ﻧﺪﺍﺭﺩ ﻭ ﺧﻮﺩﻧﻤﺎﯾﯽ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ :
ﻋﻘﻠﺸﺎﻥ ﺩﺭ ﻧﻘﻞِ ﺩﻧﯿﺎ ﭘﯿﭻ ﭘﯿﭻ
ﻓﮑﺮﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﺗﺮﮎ ﺷﻬﻮﺕ ﻫﯿﭻ ﻫﯿﭻ
ﺻﺪﺭﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﻭﻗﺖ ﺩﻋﻮﯼ ﻫﻢﭼﻮ ﺷﺮﻕ
ﺻﺒﺮﺷﺎﻥ ﺩﺭ ﻭﻗﺖ ﺗﻘﻮﯼ ﻫﻢﭼﻮ ﺑﺮﻕ
ﻋﺎﻟﻤﯽ ﺍﻧﺪﺭ ﻫﻨﺮﻫﺎ ﺧﻮﺩﻧﻤﺎ
ﻫﻢﭼﻮ ﻋﺎﻟﻢ ﺑﯽﻭﻓﺎ ﻭﻗﺖ ﻭﻓﺎ
ﻭﻗﺖ ﺧﻮﺩﺑﯿﻨﯽ ﻧﮕﻨﺠﺪ ﺩﺭ ﺟﻬﺎﻥ
ﺩﺭ ﮔﻠﻮ ﻭ ﻣﻌﺪﻩ ﮔﻢ ﮔﺸﺘﻪ ﭼﻮ ﻧﺎﻥ
ﺍﮔﺮ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺑﺘﻮﺍﻧﺪ ﺍﯾﻦ ﻋﻘﻞ ﺭﺍ ﺑﻪ ﺗﺤﺮﮎ ﻭﺍﺩﺍﺭﺩ، ﻫﻤﻪ ﯼ ﺍﯾﻦ ﺍﻭﺻﺎﻑِ ﺑﺪِ ﻋﻘﻞ، ﻧﯿﮑﻮ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ ﻭ ﺩﺭ ﺭﺍﻩ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﺯ ﺟﻤﺎﺩ ﺑﻪ ﻧﺒﺎﺕ ﻭ ﺍﺯ ﻧﺒﺎﺕ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﻭ ﺍﺯ ﺟﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﻣﯽ ﺍﻓﺘﺪ ﻭ ﻋﻤﺮ ﺑﯽ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ :
ﺍﯾﻦ ﻫﻤﻪ ﺍﻭﺻﺎﻓﺸﺎﻥ ﻧﯿﮑﻮ ﺷﻮﺩ
ﺑﺪ ﻧﻤﺎﻧﺪ ﭼﻮﻧﮏ ﻧﯿﮑﻮﺟﻮ ﺷﻮﺩ
ﮔﺮ ﻣﻨﯽ ﮔَﻨﺪﻩ ﺑﻮﺩ ﻫﻢﭼﻮﻥ ﻣﻨﯽ، ( ﺣﺘﯽ ﺍﮔﺮ ﻣﻨﯿﺖِ ﮔﻨﺪﯾﺪﻩ ﺍﯼ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﯽِ ﻣﺮﺩ ﺩﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ )
ﭼﻮﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﭘﯿﻮﺳﺖ ﯾﺎﺑﺪ ﺭﻭﺷﻨﯽ
ﻫﺮ ﺟﻤﺎﺩﯼ ﮐﻪ ﮐﻨﺪ ﺭﻭ ﺩﺭ ﻧﺒﺎﺕ،
ﺍﺯ ﺩﺭﺧﺖِ ﺑﺨﺖِ ﺍﻭ ﺭﻭﯾﺪ ﺣﯿﺎﺕ
ﻫﺮ ﻧﺒﺎﺗﯽ ﮐﺎﻥ ﺑﻪ ﺟﺎﻥ ﺭﻭ ﺁﻭﺭﺩ،
ﺧﻀﺮﻭﺍﺭ ﺍﺯ ﭼﺸﻤﻪ ﯼ ﺣﯿﻮﺍﻥ ﺧﻮﺭﺩ
ﺑﺎﺯ ﺟﺎﻥ ﭼﻮﻥ ﺭﻭ ﺳﻮﯼ ﺟﺎﻧﺎﻥ ﻧﻬﺪ
ﺭﺧﺖ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻋﻤﺮ ﺑﯽﭘﺎﯾﺎﻥ ﻧﻬﺪ
ﻣﺨﻠﺺ ﮐﻼﻡ ﻣﻮﻻﻧﺎ ﺩﺭ ﺍﺑﯿﺎﺕ ﻓﻮﻕ ﺍﯾﻦ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺣﮑﺎﯾﺎﺕ ﻭ ﺗﻤﺜﯿﻞ ﻫﺎﯼ ﻣﺜﻨﻮﯼ ﻫﻢ ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﺍﻧﮕﯿﺰﻩ ﻭ ﺷﻮﻕ ﻭ ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺖ ﺁﻭﺭﺩﻥ ﻋﻘﻞ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺳﻠﻮﮎ ﻭ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﺍﺳﺖ .
مثنوی او چو قرآنِ مُدلّ/هادی بعضی و بعضی را مُضِل
ﻣﺜﻨﻮﯼ ﺳﺎﺣﻠﯽ ﺍﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺩﺭﯾﺎ ﺩﻻﻟﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ.
