روابط عمومی (Public Relation) یا به اختصار PR، بخشی از مدیریت یک سازمان را تشکیل می دهد که روابط مفید و متقابل مابین آن سازمان و قشرهای گوناگون مردم را شناسایی کرده و برقرار می کند. اصولا شناخت هر پدیده ای به لحاظ علمی و تجربی از دو طریق امکان پذیر است:

الف- کالبد شناسی و بررسی استاتیک موضوع و تشریح ساختاری آن پدیده.

 ب- بررسی دینامیک و شناخت سیر تحولات و تحرکات پدیده در مراحل مختلف تاریخی.

 تردیدی نیست که دینامیک و استاتیک پدیده، یا بُعد ساختاری و تحرکات آن، چنانچه با هم در مسیر شناخت و بررسی مد نظر محقق قرار گیرد، درجه و اعتبار واطمینان نتایج حاصله به مراتب افزایش خواهد یافت.

   درزمینه شناخت بهتر روابط عمومی نیز ناچاراز این‌انتخاب هستیم یعنی هم لازم‌است اجزا و پیکرهء آن را در قالب اهداف و وظایف و جایگاه سازمانی بشناسیم و هم اینکه بر تاریخچه روابط عمومی و میزان و چگونگی به کارگیری  آن در گذشته نگاهی هر چند اجمالی بیفکنیم و ببینیم که آیا ...

که آیا به وجود آمدن روابط عمومی و نهادینه شدن آن دردرون جامعه و سازمان های امروزی، پدیده ای جدید بوده وعلل وعوامل تشکیل دهندهء آن را فقط باید ناشی ازپیچیدگی های جوامع امروزی و خصوصیات افکار‌عمومی دانست یا اینکه از گذشته های دور و عصر باستان در تمدن ها و اقوام مختلف، نوعی روابط‌عمومی متناسب با اوضاع زمانه وجود داشته و در اقوام و مقاطع تاریخی تغییراتی  با سمت گیری توسعه و سازمان نیافتگی بیشتر رو به رشد بوده است.

سیر شکل گیری روابط عمومی :

   اغلب از طریق منابع کتبی و شفاهی گفته می شود که روابط عمومی موضوعی خاص عصر جدید است و با توسعهء علمی، عقلانی، تکنیکی و اقتصادی درجوامع صنعتی یا نیمه صنعتی و خدماتی سازمان های مختلف، بنا بر نیاز های ارتباطی برای سنجش افکار و عقاید و انجام تبلیغات و کسب آرا و افکار عمومی دست به تشکیل روابط عمومی زده اند.

   اما تحقیق و پژوهش نشان می دهد که این پدیده تازگی نداشته وانجام اقدامات ارتباطی و به کار گیری شیوه های گوناگون برای هماهنگی با مردم و کسب مقبولیت اجتماعی و یا اثر گذاری و مقابله با نگرش های عمومی و افکار عامه در گذشته همواره وجود داشته است .

   در دوره های قدیم در میان مردمی که ارتباطات حضوری و چهره به چهره با یکدیگر داشته اند ، رهبران قومی و دینی یا دانشمندان و مصلحان اجتماعی به نوعی روابط عمومی در مقیاس ابتدایی همت گمارده‌اند. فقط نوع ابزارها و شیوه ها و میزان توانایی و وسعت کار آنان با امروز تفاوت های چندی داشته است.

   با وجود اینکه اصلاح روابط عمومی از حدود دو قرن پیش رواج یافته اما آثار باقی مانده از زندگی اجتماعی پیشین ثابت میکند که فرمانروایان آگاه، به این مهم توجه داشته و آن را به کار می برده اند.

   در ایران قدیم و یونان و روم باستان جذب و استفاده از افکار عمومی برای اخذ تصمیمات و انجام اقدامات حکومتی و اجتماعی رایج بود. شاهان هخامنشی حکمای دولت شهر های یونان و اعضای سنای روم متوجه نفوذ اندیشه های مردم بوده و همواره سعی داشته اند آنها را به سوی خود جذب کنند. عبارت «صدای مردم صدای خداست» بیانگر این موضوع در آن دوران تاریخی است.

   یک بولتن کشاورزی متعلق به 1800 قبل از میلاد مسیح که توسط باستان شناسان در آثار باستانی عراق به دست آمده حاوی نحوه کشاورزی و آبیاری و مبارزه با موش های صحرایی بوده است.

   ادبیات و سنگ نوشته های بر جای مانده در زمینه زندگی شاهان و رجال بزرگ نیز حاکی از تمایل آنان به جذب افکار عمومی است . این آثار ارزشمند که از جمله میراث فرهنگی و هنری به شمار می رود در نقاط مختلف ایران به  وفور یافت می‌شود.

   تشویق شهرنشینان برای کوچ به مناطق روستایی به منظور کشت و زرع و تامین مایحتاج عمومی در آثار ویرژیل شاعر نامدار رومی، سخنرانی دموستن خطیب مشهور مقدونی، در مخالفت با نیات استعمار گرانه و توسعه طلبانه فیلیپ مقدونی، ارسال گزارشات توسط ژول سزار سردار رومی برای فرماندار کل و آشنا کردن مردم با فتوحات درخشان خویش گواه صادقی بر اهمیت دادن به ارتباطات فکری با مردم در گذشته است.

   در دوره شکل گیری تمدن پر شکوه اسلامی در صدر اسلام یا پس از آن در قرون متمادی و در حکومت‌ها و سرزمین های مختلفی که تحت لوای اسلام اداره می‌شدند، مساله افکار عمومی و احترام به آن مورد توجه قرار داشت. شناخت سنت نبوی و سیرهء علوی و آگاهی از کلام وحی کاملا مؤید ارزش قایل شدن به چگونگی نگرش ها و قضاوت های مردم است. بشارت دادن به بندگان انتخابگر، مساوی نبودن کسانی که می دانند با کسانی که نمی دانند، قسم خوردن به قلم به عنوان سمبل فکر و اندیشه، ترغیب فراوان به تعقل و تفکر و نپذیرفتن آنچه بدان آگاهی ندارند در عقاید متعالی اسلام و آیات شریفهء قرآن مجید به وفور یافت می شود. بخش عظیمی از خطبه های نهج البلاغه پر است از رویارویی روشنگرانه و حکیمانه مولای متقیان علی(ع) با مردم و ترغیب آنان به اندیشیدن و قضاوت صحیح در مسایل و حمایت از حکومت صالح. بدون شک چنانچه افکار عمومی و ارتباطات متقابل بین مسوولان و مدیریت ها با مردم بر اساس این آیات و احادیث و روایات غنی و جامعه ساز بنا شود، نقش عظیمی در تنظیم و تصحیح روابط انسانی و افزایش کارآیی سازمان ها و در نتیجه توسعهء اجتماعی خواهد داشت به ویژه آنکه به عنوان یک اصل قطعی و اعتقادی بدانیم که خداوند وضع هیچ قومی را تغییر نخواهد داد مگر آنکه اندیشه ها و افکار و شخصیت مردم تغییر کند.

   بررسی تاریخچه ارتباطات و روابط عمومی در دوره های جدیدتر نشان می دهد که این پدیده با شروع بحران ها و مبارزات اجتماعی و سیاسی پیوند نزدیکی داشته است، زیرا همه جناح های درگیر برای رسیدن به هدف و کسب قدرت و حاکمیت خود نیازمند جذب هر چه انبوه تر افکار عمومی و حمایت فکری و عملی آنان هستند ودر این میان روابط عمومی به عنوان شیوه های مؤثری برای تحقق این منظور عمل می‌کند.

   از طرف دیگر سازمان های عظیم تولیدی و تجاری و موسسات بازرگانی در تجربیات عملی خویش به این نتیجه رسیدند که خصوصیات مردم و نوع سلیقه ها، علایق، نیازها و نگرش های آنان با ادامه حیات اقتصادی این موسسات و سازمان ها پیوندی تام دارد . بنابراین بخش ویژه ای به نام روابط عمومی برای شناخت بیشتر مردم و سنجش افکار و خصوصیات آنان به وجود آمد تا از این طریق حرکت تجاری، خدماتی و بازاریابی پر منفعتی به وجود آید. بدین ترتیب بود که موضوع افکار عمومی و شکل گیری دستگاهی به نام روابط عمومی شروع شد.

   در مجموع این اطلاعات تاریخی از دورادور گذشته و معاصر نشان می دهد که روابط عمومی از گذشته‌های دور تا اعصار و تمدن های مختلف خصوصا در مکتب اجتماعی اسلام وجود داشته و آنچه موجب تازگی داشتن این پدیده شده نوع شیوه ها، تکنیک ها و تکنولوژی جدید و اهمیت فوق العاده ای است که برای فعالیت های مختلف یافته است.

روابط عمومی در جهان:

یکی از عواملی که به شناخت و توسعهء فعالیت های روابط عمومی در جهان کمک شایان توجهی کرد به وجود آمدن انجمن بین المللی روابط عمومی است که به اختصار به «ایپرا» معروف شده است.

   زمینه های شکل گیری ایپرا در سال 1949 میلادی به وجود آمد که طی آن کارشناسان روابط عمومی در کشورهای غربی برای بحث و مذاکره درباره مشکلات و مسایل مورد علاقه دور یکدیگر جمع شده و به تبادل نظر پرداختند. این انجمن در سال 1950 به طور رسمی شروع به کار کرد و ریاست آن را یک نروژی به عهده گرفت.

   انتخاب اعضا و عضوگیری از کشورهای مختلف به تدریج شروع شد و کمیته های تشکیلاتی آن شکل گرفت. قوانین و مقررات لازم در اجلاسیه کنگره جهانی روابط عمومی در 1961 تعیین و تصویب شد تا رفتار کارشناسان روابط عمومی در سطح بین الملل معیار مورد قبولی داشته باشد. این معیارها با همفکری کارشناسان اهل فن و خبره تهیه و پیشنهاد شده بود.

   این کنگره هر سه سال یک بار با حضور همه کشور های عضو تشکیل می شود و به مبادلهء افکار می‌پردازد. این مذاکرات و انتشار نتایج حاصل از آن اثر موثری بر رشد و تصحیح فعالیت های روابط‌عمومی در سطح جهان می گذارد. ایران نیز عضو این انجمن بوده است و چهارمین کنگره انجمن بین‌المللی در سال 1968 در ایران برگزار شد که موضوع اصلی آن مبارزه جهانی با بی سوادی بود.

   بدون شک درحال حاضر با توجه به مبانی فرهنگی واعتقادی جمهوری اسلامی ایران و سیاست های سلطه طلبانه کشورهای غربی، همکاری های مشترک با انجمن بین المللی روابط عمومی ما را ملزم می سازد تا سیاست های جدیدی رااتخاذ کنیم.سیاست هایی که ضمن آن با بهره گیری از تجربه ارتباطی کشوردر بخش های اقتصادی و و سیاسی و فرهنگی و علمی با سازمان های جهانی خود در این زمینه نیز نقش اسلامی و منزلت مستقل خود را کاملا حفظ کرده در تشریک مساعی و تبادل نظر با این انجمن و دیگر کشورهای عضو، طرح ها و برنامه ها و شیوه های جدید و مبتکرانه ای متناسب با اصول و شیوه‌های اسلام ارایه دهیم.

روابط عمومی در ایران:

   در اغلب جوامع کنونی مشکل شکل گیری و توسعه دستگاه روابط عمومی در مفهوم واقعی خود با رشد افکار عمومی و گسترش زمینه های ارتباطات جمعی بستگی تام دارد و انجمن روابط عمومی پس از تحقق این زمینه مناسب در معرفی و شناخت روابط عمومی برای مدیران و مردم بسیار موثر بوده است .

   در ایران این پدیده از سال 1333 به تدریج متداول شد و اکثر سازمان ها از شرکت ملی نفت ایران که برای اولین بار به تاسیس روابط عمومی همت گماشت تبعیت کردند، به طوری که امروزه در اکثر سازمان‌ها روابط عمومی جایگاه سازمانی مشخص و معینی دارد، اما به دلیل وجود حرکت طبیعی که در اثر گوناگونی ها و تغییرات اجتماعی در سطوح مدیریت های مختلف به چشم می خورد، استفاده بهینه علمی و اصولی از این پدیده دستخوش عوارض انسانی و مادی شده است و سلیقه ها و نگرش های گوناگون موجب کندی یا سرعت فعالیت های آن می‌شود.

   درابتدای شکل گیری روابط عمومی اکثر فعالیت ها به نشر مطالب و انتشار آگهی های خبری محدود می‌شد، اما به تدریج زمینه های فعالیت آن گسترش یافت و اهمیت آن در راستای اهداف سازمان های مختلف مورد توجه مدیران و همچنین مردم قرار گرفت و تشکیلات روابط عمومی یکی بعد از دیگری سازمان یافت.

   تشکیل انجمن روابط عمومی در ایران که برای هماهنگی و هدایت این نوع فعالیت ها از سال 1346 شروع به کار کرد از عواملی است که می تواند در تبلیغ و آموزش اصول روابط عمومی به عنوان یک رشته علمی و دانشگاهی در دانشگاه های ایران و پرورش دانشجویان و کارشناسان خبره در فعالیت های روابط عمومی، خودقوت بخش فعالیت های انجمن و راهنمای علمی و عملی کلیه روابط عمومی ها در سازمان های‌مختلف کشور است.