دکتر حمید نطقی که از او به عنوان بنیانگذار و پدر روابط عمومی در ایران یاد می شود اصول و بنیانهایی فکری این حرفه را در ایران پایه گذاری کرده است که این اصول همچنان می تواند به عنوان زیربنایی ترین اصول کار روابط عمومی مورد توجه قرار گیرد.

نظرات دکتر نطقی درباره فلسفه روابط عمومی، اهمیت مردم در کار روابط عمومی، جایگاه سازمانی روابط عمومی، تفکیک روابط عمومی از تبلیغات، ویژگیهای مدیران و کارشناسان روابط عمومی و روشهای کار در روابط عمومی نشان از شناخت عمیق و درست روابط عمومی از سوی این استاد بزرگوار است.

در ادامه این یادداشت با مفاهیم کلیدی مطرح شده از سوی ایشان و تبیین این مفاهیم بیشتر آشنا می شوید:

1)فلسفه روابط عمومی

دکتر نطقی: فلسفه وجودی روابط عمومی، پاسداری از منافع عمومی است. در روابط عمومی باید طرف مردم را گرفت.

فلسفه روابط عمومی مردمداری و شنیدن صدای مردم است و نه بلندگو بودن و داد زدن بر سر مردم، مردم ولی نعمت سازمانها هستند مردم ارباب سازمانها هستند و روابط عمومی ها قبل از اینکه سازمانها این مهم را درک کنند بایستی این فلسفه را درک کنند و برای سازمان آن را تبیین کنند. اگر یک روابط عمومی در سازمانی طرف مردم را بگیرد نشان بلوغ آن سازمان است چرا که اگر منافع مردم تامین شود حتما منافع سازمان نیز تامین می شود.

2)جایگاه روابط عمومی

دکتر نطقی: روابط عمومی در متن است نه در حاشیه، ضرورت است نه لوکس. در خود مدیریت است نه در بیرون آن. روابط عمومی از مدیریت جدا نیست و با آنچه که به عنوان چرخ پنجم ارابه به تنه برخی موسسات می چسبانند فرق بسیار دارد.

مدیران روابط عمومی ها بایستی بدانند که روابط عمومی نزدیک ترین فرد به مدیر سازمان است نه برای اینکه از مدیران دفاع کند و یا برای آنان تبلیغ کند و یا اینکه صدای آنان را به نقطه ای دورتر برساند بلکه از این بابت که اطلاعات محیطی (درون سازمانی و برون سازمانی) دقیق تر و گسترده تری دارد و می تواند نقش مشاور اول مدیر ارشد را به خوبی انجام دهد و بحران ها را پیش بینی و پیشگیری کند.

3)روابط عمومی و اخلاق

دکتر نطقی: راست گویی به هیچ جا ضرر نمی رساند کار روابط عمومی این نیست که تمام ارقام را قشنگ نشان دهد. پایه روابط عمومی بایستی بر احساس درست، وفاداری و قدردانی استوار باشد. روابط عمومی های ما باید به کار مردم بیایند و راستگو باشد.

اخلاق رکن اصلی کار در روابط عمومی است. تنها دانستن و به کار بردن تکنیکها و مهارتهای ارتباطی برای کار د روابط عمومی کافی نیست. راستگویی، تواضع و بردباری و رازداری برخی از مهمترین فضیلتهای اخلاقی کارگزاران روابط عمومی است. یعنی نقش اخلاق آنقدر مهم است که می توان گفت هرگاه ارتباطات ما به فضیلتهای اخلاقی مزین شود روابط عمومی اتفاق افتاده است یعنی روابط عمومی = ارتباط + اخلاق.

4)روابط عمومی و هنر

دکتر نطقی: روابط عمومی در عین حال هنر است. برخی کسانی که علم روابط عمومی را ندانسته اند توانسته اند با هنرمندی و ذوق خطاهایشان را در این باره بپوشانند.

روابط عمومی را از آن جهت هنر هشتم نام نهاده اند که مجموعه هفت هنر دیگر را به خدمت می گیرد تا پیامها را لذت بخش و آرامش بخش به مخاطبان خود برساند. روابط عمومی بایستی پیام و مشکلات و انتقادات مردم را طوری به مدیران منتقل کند که جبهه گیری و جهت گیری در مدیران بوجود نیاید بلکه آنان احساس کنند که انجام کار برای مردم ارزشمندترین کار اخلاقی و اداری است.

 همچنین روابط عمومی ها بایستی طوری پیام رسانی کنند که مردم احساس اعتماد و مشارکت و همکاری بیشتری با سازمان پیدا کنند.

5)روابط عمومی و خلاقیت

دکتر نطقی: در یک روابط عمومی حقیقی، کارها ابتکاری است. روابط عمومی ها، باید همیشه به دنبال راههای تازه برای اثرگذاری باشند.

مخاطبان متنوع با ویژگیهای اخلاقی و رفتاری متنوع و نیازها و درخواست های متفاوت می طلبد که روابط عمومی در انجام کارها متفاوت و خلاقانه عمل کند. راهکارهای نو و جدید برای حل مشکلات و ابراز پیامها با سادگی و درستی تمام پیدا کند و هنرمندانه از ابزار و افراد مختلف همکاری و مشارکت را بکار گیرد.

6)روابط عمومی و عشق

دکتر نطقی: کار روابط عمومی، کار اداری معمولی و کار آدمهای معمولی نیست آدم باید عشق و علاقه ای خاص داشته باشد تا بتواند در این زمینه کار کند.

اگر عشق و علاقه به مردم در کسی وجود نداشته باشد، اگر کسی اعتقاد نداشته باشد که حق و حرف مردم ارزشمند است و اگر کسی ارزش شنیدن صدای مردم را نمی داند نمی تواند عاشق کار مردمداری شود و نمی تواند در روابط عمومی کار کند و اگر کار کند هم خودش، هم سازمان و هم مردم زیان می بینند.

7) روابط عمومی و مدیریت سازمان

دکتر نطقی: روابط عمومی آن دسته از اعمال مدیریت است که مدیر به دستیاری آن، برخورد و رفتار عامه را می سنجد. روابط عمومی حقیقی، مدیر را تحقیر نمی کند، آبروی او را نمی ریزد. همیشه در پشت سر روابط عمومی کاردان و موثر، مدیریتی آگاه و مدیر وجود دارد و بدون این پشتیبان، کوشش های روابط عمومی به جایی نخواهد رسید.

برای این که روابط عمومی رشد کند ابتدا مدیران روابط عمومی بایستی بتوانن اهمیت و جایگاه روابط عمومی را برای مدیران سازمان خود روشن سازند. اگر چنین شود حمایت مدیران می تواند راه کار درست را برای روابط عمومی ها هموار سازد.

8)روابط عمومی و مردم

دکتر نطقی: یک مدیر روابط عمومی خوب مدیری است که پیش مدیر خود، مدعی العموم باشد و نزد مردم مدافع موسسه. روابط عمومی باید حسن نیت خود را به مردم نشان دهد. روابط عمومی های تنبل و تکرار کار و روابط عمومی های تشریفاتی یا بله بله گو هیچ ارزشی ندارند.

متاسفانه روابط عمومی ها در سازمانهای بزرگ ما بخصوص در بدنه روابط عمومی دولتی امروزه گرفتار بله قربان گویی است و خود را در محدوده دستورات رئیس سازمان محدود کرده و مباحث درون سازمانی و ارتباطات کارمندی و همچنین ارتباط با مردم و شنیدن صدای مردم را فراموش کرده اند.

سهم نظرات، پیشنهادات و انتقادات کارکنان و مردم در بهبود امور  و فعالیتهای سازمانها نادیده گرفته می شود و متاسفانه روابط عمومی ها در رصد کردن اطلاعات محیطی ناکارآمد نشان داده اند چرا که ارتباط مردم و روابط عمومی ها قطع شده است.

9)روابط عمومی و کارکنان

دکتر نطقی: هدف فعالیتهای روابط عمومی در یک سازمان بایستی چنان باشد که کارکنان منافع خود را با سازمان یکی بدانند. به عبارت دیگر معتقد بشوند که ضرر موسسه ضرر آنها و نفع موسسه منفعت آنهاست.

یکی از تولیدات روابط عمومی کارآمد بایستی تولید امید و اطلاع رسانی شفاف در بین کارکنان سازمان باشد. کارکنان بایستی نسبت به مدیران اطلاعات شفاف و روشنی داشته باشند. در غیر این صورت شایعات رشد می کند، شبکه های ارتباطی بطور ناسالم تشکیل شده و موانع جدی برای مشارکت و توسعه سازمانی متوقف می شود. در این میان روابط عمومی ها می توانند با روشن ساختن اهمیت اطلاع رسانی شفاف برای مدیران نسبت به توسعه راهکارهای ارتباطات مستقیم مدیران و کارکنان برنامه ریزی کنند.

10)   مدیریت روابط عمومی

دکتر نطقی: هر مدیریتی سزاوار روابط عمومی است که دارد.

انتخاب مدیران ناکارآمد از سوی مدیران ارشد سازمانها نشانه ناشایستگی مدیران ارشد برای اداره یک سازمان است. در واقع اگر یک مدیر ارشد افراد ناتوان، ناشایسته و بدبین به مردم را برای مدیریت روابط عمومی انتخاب می کند این ویژگیها بخشی از ویژگیهای خودش محسوب می شود زیرا در نتیجه انتخاب چنین افرادی برداشتی نادرست از سازمان برای مردم بوجود خواهد آمد.

11)   کارشناس روابط عمومی

دکتر نطقی: به من بگو کارشناس روابط عمومی موسسه تو کیست تا بگویم که موسسه تو چگونه است. تکنیک و دانش روابط عمومی لازم و ضروری است و از این جهت یک روابط عمومی باید سیستماتیک، علمی و از روی دانش و تخصص باشد. کارشناس روابط عمومی باید عکس العمل ها را به حساب آورد و بکوشد تا تفسیرهای مختلف را پیش بینی کند. فردی که در روابط عمومی کار می کند باید استعداد داشته باشد و ارتباط گر ورزیده ای باشد و با همگان به خوبی بجوشد.

مدیران روابط عمومی لازم است برای کارآمد شدن روابط عمومی سازمان خود گزینش و بکارگیری کارشناسان، متخصصان حوزه علمی روابط عمومی و ارتباطات را جدی بگیرند. این موضوع آنقدر مهم است که کارشناسان یک سازمان نشانه ای از خود سازمان هستند زیرا افراد غیرمتخصص تولید غیرتخصصی و نتیجه تولید غیرتخصصی، ناکارآمدی است. این موضوع یکی از مهمترین مشکلات حال حاضر روابط عمومی های کشور است و لازم است در این زمینه تلاش و جدیت بیشتری انجام شود. زیرا روابط عمومی امروزه بیش از هر چیزی وابستگی تام به آموزش و آموختن مهارتهای ارتباطی از سوی کارگزاران روابط عمومی دارد.

12)   روابط عمومی و تبلیغات

دکتر نطقی: نباید کار روابط عمومی را با تبلیغات بازرگانی در هم آمیخت، روابط عمومی اندازه های حقیقی مسایل و موضوعات را به مردم نشان دهد در حالی که هنر تبلیغات بازرگانی مبالغه است. خوشا به حال آن تبلیغات که روابط عمومی آن را حمایت کند، بدا به حال آن روابط عمومی که تبلیغات آن را اداره کند.

یکی از انحرافات روابط عمومی ایران در حال حاضر شیب تبلیغات سیاسی و تبلیغات بازرگانی و جایگزین شدن آنها در محتوای روابط عمومی هاست. انحرافی که روابط عمومی ها را از مردم دور کرده است و بالطبع آن سازمان را از مردم. و ما شاهد نارضایتی روزافزون، بی اعتمادی پیشرفته و عدم مشارکت و همکاری برای حل مشکلات هستیم.

13)   روابط عمومی و تحقیق

دکتر نطقی: قبل از هر تغییر و بلکه در ضمن اجرای آن و خلاصه در هر مرحله ای اجرای تحقیق و پژوهش واجب است.

یکی از مراحل اجرایی فعالیتهای سازمانی و از آن جمله روابط عمومی ها این است که بخش اجرایی بدون توجه به برنامه ریزی و تحقیق در سازمانهای ما بزرگ شده است و عمدتا فعالیتهای روابط عمومی بدون یک زیرساخت تحقیقاتی به اجرا در می آید و نتایج مبهم و پیچیده ای تنها حاصل آن است. میلیاردها تومان هزینه تبلیغات و یا سایر امور روابط عمومی بدون کوچک ترین تحقیق بازارشناسی و اثربخشی بخشی از مشکلات روابط عمومی حرفه ای در ایران است.

14)   آموزش روابط عمومی

دکتر نطقی: اگر آموزش روابط عمومی منطبق بر نیازهای جدید نباشد و دربست برگرفته از الگوهای غربی باشد طبیعی است که جواب نمی دهد. ما نیازمند روابط عمومی ایرانی هستیم.

آموزشهای کاربردی، بومی، بین المللی مبتنی بر آخرین راهکارها و ابزار تکنولوژیکی ابتدایی ترین  و حداقل نیاز به حرکت به سمت روابط عمومی حرفه ای است و اگر بخواهیم مدلهای بومی و ایرانی روابط عمومی را طراحی کنیم که البته ظرفیت آن را داریم بایستی در بخش آموزش و پژوهش به عنوان زیربنایی ترین رکن توسعه توجه و تاکید و سرمایه گذاری کنیم. انشاا...