موفقیت در کار همواره آن زمانی حاصل شده است که فرد زمانی که وارد فعالیت حرفه یی می شود، با مطالعه وضع گذشته، کار خود را با نقد منصفانه عملکرد پیشینیان آغاز کند.

انجام این کار علاوه بر اینکه فرد را با تمام ابعاد فعالیت مورد نظر آشنا می کند، همچنین در نقد مفاهیم جدیدی را مطرح می کند که می تواند آن علم یا حرفه را به جلو ببرد.

این نوشتار کوتاه تعدادی از مشکلات امروز روابط عمومی ایران مطرح می شود. نظر این مقاله بیشتر به مشکلاتی است که منشاء آنها در درون روابط عمومی ها قرار دارد. این مشکلات مانند زنجیری به هم متصل هستند و تشدید یا حل هرکدام بر تشدید یا حل موارد دیگر نیز تاثیر متقابل خواهد داشت. با وجود گذشت 55 سال از عمر نهاد روابط عمومی در کشور، هنوز شاهد ارائه تعریف مناسبی از روابط عمومی و موقعیت آن در سازمان ها نیستیم.

وقتی به نوشته ها و سخنانی که وضعیت روابط عمومی سازمان های مختلف را توصیف می کنند و همچنین گزارش عملکردهای روابط عمومی ها نگاه می کنیم متوجه این موضوع می شویم. فعالیت روابط عمومی در ایران بسیار با آن چیزی که در متون نظری یا عملکرد جهانی روابط عمومی وجود دارد تفاوت های عمیقی دارد.

روابط عمومی در اکثر سازمان ها بیشتر نقش واحد تشریفات را بازی می کند. برگزاری جشن ها، مراسم بازنشستگی و تقدیر، مراسم استقبال رسمی و برنامه هایی از این دست عمده ترین فعالیت های روابط عمومی ها در سازمان ها محسوب می شود. این امر باعث تغییر ماهیت روابط عمومی از یک نهاد پویا و تاثیرگذار به یک نهاد تشریفاتی و غیرتخصصی می شود.

 به نظر می رسد راهکار اصلی برای رفع این معضل در روابط عمومی ایران، بازتعریف شرح وظایف روابط عمومی در سازمان ها بر اساس متد علمی و روند جهانی باشد با این هدف که روابط عمومی تبدیل به نهادی پویا با شرح وظایف تخصصی شود.

بی توجهی به تخصص در روابط عمومی

 روند کلی در روابط عمومی های کشور این بوده است که کمتر متخصص دانش آموخته روابط عمومی در صدر نهاد روابط عمومی سازمان ها قرار می گرفته است. این موضوع باعث می شود حتی افراد فعال در روابط عمومی ها نیز درک درستی از ماهیت روابط عمومی و شیوه های صحیح و علمی انجام وظیفه در روابط عمومی نداشته باشند. راهکاری که قطعاً می تواند این مشکل را در روابط عمومی کشور حل کند این است که در گزینش مسوولان روابط عمومی شرط تحصیلات عالیه در رشته روابط عمومی گنجانده شود تا از این طریق امکان تجربه عملی با استفاده از روش های صحیح و علمی در اختیار کارشناسان فن روابط عمومی قرار گیرد. این امر کمک خواهد کرد روابط عمومی ماهیت اصلی خود را به دست آورد.

 ضعف سیستم آموزشی روابط عمومی

با بررسی چارت درسی دانشجویان روابط عمومی متوجه می شویم تعداد درس های تخصصی روابط عمومی برای دانشجویان این رشته حدود 15 واحد درسی است که همین واحد ها هم کمتر به مسائل مربوط به روابط عمومی می پردازند و بقیه واحدها با رشته روزنامه نگاری مشترک است.

این در حالی است که این دو حرفه تفاوت های زیادی از نظر ماهیت با یکدیگر دارند. این امر در کنار نبود رشته های تحصیلات تکمیلی روابط عمومی در دانشگاه ها سبب می شود فارغ التحصیلان روابط عمومی آنچنان که باید و شاید با مسائل مربوط به حرفه روابط عمومی آشنا نباشند.

 برای حل این مشکل باید تجدیدنظر کلی در واحدهای رشته روابط عمومی صورت گیرد به نحوی که دانشجویان از همان ابتدای ورود به این رشته با روابط عمومی، ماهیت و وظایف آن آشنا شوند و تا پایان تحصیل مسائل بیشتر و تخصصی تری را درباره روابط عمومی یاد بگیرند. تاسیس رشته های تحصیلات تکمیلی و اعزام دانشجو به خارج از کشور برای تحصیل در رشته روابط عمومی می تواند به حل این ضعف در سیستم آموزشی کشور کمک کند.

 بی توجهی به خلاقیت و نوآوری در روابط عمومی

 در جامعه روابط عمومی ایران چه درون سازمان ها، چه نهادهای صنفی و چه نهادهای علمی روابط عمومی کمتر توجهی به خلاقیت و نوآوری می کنند. مدیران قدیمی روابط عمومی نه تنها خود دست به ابتکار عمل نمی زنند بلکه در بسیاری مواقع از این گونه فعالیت ها استقبال چندانی نمی کنند. در جشنواره های روابط عمومی کمتر بخشی برای معرفی یا تقدیر از نوآوری وجود دارد. سیستم آموزشی نیز کمتر انگیزه و توان نوآوری و تولید علم را در دانشجویان این رشته ایجاد می کند.

 به نظر می رسد برای رفع این معضل کلیدی که آینده روابط عمومی ایران در گرو حل آن است باید از طرف دولت و سازمان ها جوایز ویژه یی برای تحقیقات و نوآوری های علمی در این رشته در نظر گرفته شود. سیستم آموزشی نیز باید به گونه یی تغییر کند که روحیه و توان نوآوری را در دانشجویان به وجود آورده و تقویت کند. همچنین افزایش کمی و کیفی نشست ها و همایش های تخصصی روابط عمومی نیز از دیگر راهکارهاست.

 استفاده نکردن از تکنولوژی های جدید

هر چند ممکن است این موضوع مورد قبول بسیاری از صاحب نظران نباشد اما این مشکل اگر چه در ظاهر وجود ندارد اما وقتی به طور دقیق به عملکرد روابط عمومی ها در بخش روابط عمومی الکترونیک می نگریم متوجه اشکالات فراوان این بخش می شویم.

 با وجود گسترش فراوان اینترنت در کشور هنوز شاهد آن هستیم که سازمان های بسیاری سایت اینترنتی خود را راه اندازی نکرده اند تا از طریق آن نسبت به معرفی سازمان خود و عملکردهایش و همچنین ارائه اخبار مربوط به سازمان اقدام کنند.

 به نظر می رسد علت این موضوع عدم آگاهی یا دغدغه مدیران و روابط عمومی ها در زمینه استفاده از تکنولوژی های جدید باشد. برای حل این مشکل باید مدیران و همچنین مسوولان روابط عمومی را نسبت به پدیده روابط عمومی الکترونیک کاملاً آشنا و دغدغه بهره گیری از آن را در ذهن آنها ایجاد کنیم. همچنین باید با استفاده از نیروهای جوان و متخصص فعالیت های نیمه کاره انجام شده در این حوزه ها را به مرحله قابل قبولی برسانیم.

فعال نبودن روابط عمومی در بخش خصوصی

 متاسفانه بخش خصوصی در ایران با وجود اینکه روز به روز گسترش می یابد و قوی تر می شود، هنوز به اهمیت و نقش تاثیرگذار روابط عمومی پی نبرده است. در اکثر سازمان های بخش خصوصی بخشی به نام روابط عمومی وجود ندارد یا اگر احیاناً وجود دارد فعالیت خاصی انجام نمی دهد. بعضی از روابط عمومی های بخش خصوصی هم مانند روابط عمومی بعضی از سازمان های دولتی نقش واحد تشریفات را دارند. فعال کردن روابط عمومی در بخش خصوصی علاوه بر اینکه موجب رشد و تقویت بخش خصوصی در کشور می شود باعث رشد خود روابط عمومی نیز می شود. خاصیت بخش خصوصی این است که نسبت به بخش دولتی کار تخصصی بیشتری را می طلبد همچنین افراد در بخش خصوصی به علت قرار نداشتن در ساختارهای پیچیده و متصلب دولتی امکان نوآوری بیشتری را در حوزه تخصصی خود دارند. همچنین از آنجایی که بخش خصوصی در ایران نوپاست، روابط عمومی آن هم می تواند از نو و بدون داشتن ایرادات تاریخی با مبنایی درست فعالیت خود را آغاز کند. همین امر باعث پیشرفت روابط عمومی مستقل و علمی خواهد شد. حل این مشکل بیشتر بر عهده نهادهای صنفی روابط عمومی و نشریات تخصصی این رشته است. آنها باید مدیران بخش خصوصی را با توانایی ها و امکانات بالقوه روابط عمومی و نقشی که یک روابط عمومی خوب می تواند در پیشرفت سازمان داشته باشد، آشنا کنند و از این طریق به فعال سازی روابط عمومی در بخش خصوصی کمک کنند.

مطالب بیان شده تنها بخشی از مشکلات روابط عمومی در ایران بود که در درجه اول ناظر بر ایراداتی بود که منشاء آن بیشتر در درون جامعه روابط عمومی کشور قرار داشت و در مرحله دوم نگارنده توانایی تحلیل و ارائه راهکار در مورد آنها را داشته است. امید است عزم جدی برای رفع مشکلات روابط عمومی لااقل در میان دست اندرکاران این امر به وجود بیاید تا روابط عمومی در ایران به نهادی پویا و تاثیرگذار تبدیل شده و جایگاه واقعی خود را بازیابد

احمد باقری

مدیر و مشاور ارتباطات روابط عمومی و رسانه

شماره تماس :  09126944966