نکاتی که در ارتباط با یک مصاحبه تلویزیونی به خصوص میان یک خبرنگار حرفه ای از یک کشور با یک رییس جمهور به عنوان بالاترین مقام اجرایی از کشور دیگر ، باید مورد توجه قرار دهیم :

اساس مصاحبه یا گفتگو زبان است ، زبان به عنوان ابزار ارتباطی و استراتژیک مورد استفاده دو طرفین مصاحبه قرار می گیرد رفتار استراتژیک یعنی رفتار مبتنی بر رقابت لذا باید برای بردن بازی (در اینجا بازی زبانی یا همان رفتار دیپلماتیک مورد نظر است )، باید از از نهایت قدرت گفتاری بهره برد تا یکی از طرفین نتواند بر طرف مقابل سلطه یابد

2.علاوه بر زبان که با صدا و صدا که با گوش و حس شنوایی ما سروکار دارد ، ما با دو پدیده دیگر و نحوه به کارگیری آنها روبرو هستیم

الف)بهره بندی از اطلاعات زیاد که با الفاظ و کلمات و واژه ها سروکار دارد

ب)همه این کلمات و واژه ها با تفکر و نطق و استدلال در ارتباط است

بنابراین هر چه طرفین مصاحبه از اطلاعات بیشتری برخوردار بوده و آن را در چارچوب منطق قوی و در زمان مقتضی یعنی به موقع و به جا مورد استفاده قرار دهند ، احتمال موفقیتشان بیشتر است در واقع با همین زبان ، واژه ها و تفکر و استدلال است که   نیت های طرفین مصاحبه و جهت گیری آنها آشکار می شود.

3.مصاحبه در مجموع نوعی کنش اجتماعی است اما وقتی رسانه ای شد ، سیاسی می شود یعنی نتیجه گفتگوی طرفین مصاحبه دیگر محدود به خودشان یا افراد دوروورشان نیست بلکه این بار دنیاست که درباره گفتگوی آنها نظر می دهد و نتیجه گیری می کند در واقع هر یک از واکنش های هر یک از طرفین گفتگو به ویژه در سطح دو کشور می تواند منجربه  دوستی دو کشور یا بروز جنگ میان آنها شود. بنابراین طی مصاحبه هر یک از طرفین تلاش می کند تا از پاسخ های طرف مقابل یک پوان یا امتیاز گرفته و با طرح سؤال جدید ، به طور زیرکانه آن را به تله بیاندازد و تحمیل یک امتیاز منفی بر او ، افکار عمومی را نسبت به وی بی اعتماد ، بدبین و دشمن سازد. پس چنین مصاحبه هایی با مصاحبه های عادی و معمولی فرق دارد.

4.هنگامی که این مصاحبه ، تلویزیونی و سراسری می شود ، تصاویر نیز به کمک زبان و کلمات و گفتگوها آمده ، آنها را تکمیل می کند: میمیک چهره و حرکات صورت و حالات چشم ها و ...

می تواند نشان ترس یا خشم یا تسلط یا طفره رفتن یا نقشه کشیدن برای طرف مقابل در مصاحبه باشد همچنین حرکت دست ها نحوه نشستن و یا سر را به منظور تأیید تکان دادن یا نگاه و سر را از طرف مقابل برگرداندن می تواند تا حدی نیت و جهت گیری طرفین مصاحبه ، اضطراب یا آرامش آنها را برملا سازد حتی لبخند تمسخر آمیز هر یک از آنها می تواند به عنوان طعنه ای غیرکلامی تلقی شود که طرف مقابل را عصبی کرده و عزت نفس آن را کاهش می دهد و در نتیجه شرایط را برای ضربه زدن به او فراهم سازد.

اینها مجموعه عواملی هستند که در برنده یا بازنده شدن طرفین مصاحبه نقش تعیین کننده دارند یعنی مجموع عوامل نفس گیر که در جریان مصاحبه پیش می آیند و قبل از آنکه به تحلیل گران اجازه تفسیر آن را بعد از مصاحبه بدهند ، لحظه به لحظه در مخاطب اثر کرده و او را به نتیجه بازی نزدیک تر می سازد ، به گونه ای که تحلیل تحلیل گران پس از دیدن مصاحبه برای او جذابیتی نخواهد داشت.

نکته : هر چه خبرنگار آماتور باشد پاسخ های مصاحبه شونده فرمایشی و استدلالات او نیز ضعیف به نظر می رسد.

نکات مهم در مصاحبه :

1.مصاحبه به عنوان هدف یا وسیله رسیدن به هدف مطرح است (همان استراتژی و بازی زبانی که قبلاً مطرح شد

2.در دست گرفتن ابتکار عمل در مصاحبه

اگر خبرنگار ایرانی است و مصاحبه شونده یک مقام عالی رتبه آمریکایی ، باید کنترل مصاحبه و ابتکار عمل دست خبرنگار باشد. اما اگر خبرنگار خارجی است و سیاستمدار یا مقام عالی رتبه ایرانی است این مقام عالی رتبه است که باید با حفظ منافع ملی کشورش کنترل مصاحبه را با ابتکار عمل و هوش و ذکاوت خود به دست بیاورد البته این امر نسبی است و با توجه به جابجایی موقعیت و نیت خبرنگار تغییر می کند.

مثال : سیامک دهقان یک خبرنگار ایرانی اما در شبکه BOL و برای آمریکایی ها کار می کند ، هنگامی که او با معاون وزیر دارایی آمریکا درباره وقایع ایران و سیاست های رهبران ایرانی مصاحبه می کند حالات زیر در آنها کاملاً مشهود است.

مقام آمریکایی به وی کاملاً از بالا به پایین و حق به جانب می نگرد و بسیار حقیرانه و ذلیلانه و توهین آمیز با او در مورد ایران ورییس جمهور ایران صحبت می کند در عین حال میمیک چهره و حالت صورت و نحوه نشستن سیامک دهقان نشانه های ضعف و نگاه پایین به بالای او به این مقام آمریکایی است. اگرچه دهقان خبرنگاری بسیار توان مند با هوش و با سواد است اما صرف بودن در آمریکا و بهره مندی از دانش زیاد سیاسی نمی تواند احساس حقارت او را در برابر یک آمریکایی بپوشاند و این یعنی ضعف خبرنگار ایران و حرکت کردن او در جهت مخالف منافع ملی کشورش

3.نقش های حرفه ای و تخصصی طرفین مصاحبه

هر چه هر دو طرفین مصاحبه ، متخصص و هم سطح در دانش و اطلاعات باشند نتیجه کار قانع کننده تر است

4.پایگاه اجتماعی و اعتقادی

موقعیت طرفین مصاحبه در سلسله مراتب سیاسی و اجتماعی بسیار مهم است مثلاً خبرنگاران یا افراد کوچه و خیابان نگاهشان از بالا به پایین وبا بقیه برخورد می کنند اما با یک سیاستمدار نگاهش از پایین به بالا است اما مصاحبه دو سیاستمدار که دیدگاه های مخالف با یکدیگر دارند بسیار جذاب است (مصاحبه موسوی و احمدی نژاد) ولی اگر هر یک از دو طرف مصاحبه موضع موافق و شبیه به هم داشته باشند مصاحبه کننده خسته و فرمایشی است

نکته : وقتی خبرنگار متعلق به کشور پیشرفته و رییس جمهور از کشوری عقب مانده باشد خبرنگار خواسته یا ناخواسته خود را در موضعی هم سطح یا حتی در موضعی برتر از وی می نمایاند علت اعتماد به نفس او که او از کشورش به عنوان یک کشور پیشرفته یاد  می کند و اینها مسائلی است که یک خبرنگار ایرانی باید از آنها مطلع باشد.

در این خصوص نظرات خودتان را حتما  با ما درمیان بگذارید.
 

احمد باقری

مدیر و مشاور ارتباطات روابط عمومی و رسانه

شماره تماس :  09126944966